
M?c l?c
¡°Umami¡± l¨¤ v? c? b?n th? n?m, sau v? ng?t, m?n, chua v¨¤ ??ng. V? n¨¤y c¨® trong nhi?u nguy¨ºn li?u kh¨¢c nhau v¨¤ ??c bi?t ???c coi tr?ng trong ?m th?c Nh?t B?n, n?i ¡°dashi (n??c d¨´ng/n??c d¨´ng s¨²p)¡± ???c s? d?ng ?? t?ng c??ng v? umami. Trong nh?ng n?m g?n ??y, umami ?? ???c c?ng nh?n tr¨ºn to¨¤n th? gi?i v¨¤ ???c c¨¢c n?n ?m th?c tr¨ºn to¨¤n th? gi?i ?¨®n nh?n.
Trong s? nhi?u th¨¤nh ph?n gi¨¤u ch?t umami, kombu kh? (t?o b?) l¨¤ m?t trong nh?ng th¨¤nh ph?n ???c s? d?ng r?ng r?i nh?t. B¨¤i vi?t n¨¤y t?p trung v¨¤o v? umami c?a kombu, gi?i th¨ªch c?ng d?ng v¨¤ nhi?u lo?i c?a n¨®.
Kombu l¨¤ g¨¬?

Kombu l¨¤ m?t lo?i rong bi?n ch? y?u ???c thu ho?ch ? Nh?t B?n, ??c bi?t l¨¤ ? Hokkaido v¨¤ m?t s? v¨´ng Tohoku.
Kombu r?t gi¨¤u axit glutamic (glutamate), m?t lo?i axit amin t?o n¨ºn v? umami ch¨ªnh, l¨¤ th¨¤nh ph?n thi?t y?u ?? ch? bi?n dashi (n??c d¨´ng Nh?t B?n).
Ngo¨¤i v? umami, kombu c¨°n r?t b? d??ng, ch?a nhi?u vitamin v¨¤ kho¨¢ng ch?t. Do gi¨¢ tr? dinh d??ng c?a n¨®, ??i khi n¨® ???c g?i l¨¤ "Rau c?a bi?n".
Truy?n th?ng s? d?ng kombu ?? n?u n??c d¨´ng kh?ng ch? c¨® ? Nh?t B?n. V¨ª d?, ? H¨¤n Qu?c, n??c d¨´ng l¨¤m t? kombu ???c g?i l¨¤ "dashima" v¨¤ th??ng ???c s? d?ng trong c¨¢c m¨®n s¨²p v¨¤ l?u.
? Trung Qu?c, kombu ???c g?i l¨¤ ¡°haidai¡± v¨¤ th??ng ???c d¨´ng trong c¨¢c m¨®n ?n l¨¤m n?i b?t k?t c?u c?a n¨® ho?c nh? m?t th¨¤nh ph?n trong y h?c c? truy?n Trung Qu?c.
Tr¨ºn to¨¤n c?u, ng??i ta ??c t¨ªnh c¨® kho?ng 20,000 lo¨¤i rong bi?n, nh?ng ch? c¨® kho?ng 50 lo¨¤i, bao g?m c? kombu, th??ng ???c d¨´ng l¨¤m th?c ph?m.
Nh?ng b¨¤i vi?t li¨ºn quan:
M?i quan h? gi?a Kombu v¨¤ Umami

Theo truy?n th?ng, b?n v? c? b?n m¨¤ con ng??i nh?n bi?t ???c l¨¤ ng?t, m?n, chua v¨¤ ??ng.
Tuy nhi¨ºn, Nh?t B?n t? l?u ?? c¨® v?n h¨®a s? d?ng dashi (n??c d¨´ng) trong n?u ?n, coi tr?ng umami nh? m?t h??ng v? thi?t y?u kh¨¢c bi?t so v?i b?n h??ng v? c¨°n l?i. Trong khi umami l¨¤ m?t ph?n kh?ng th? thi?u c?a ?m th?c Nh?t B?n, th¨¬ ? n??c ngo¨¤i, n¨® th??ng ???c coi l¨¤ s? pha tr?n ph?c t?p c?a nhi?u h??ng v? h?n l¨¤ m?t h??ng v? ri¨ºng bi?t. Nh?n th?c n¨¤y v?n t?n t?i cho ??n t?n g?n ??y.
M?t b??c ??t ph¨¢ l?n ?? di?n ra c¨¢ch ??y kho?ng 25 n?m khi c¨¢c nh¨¤ nghi¨ºn c?u ph¨¢t hi?n ra r?ng l??i ng??i c¨® c¨¢c th? th? ??c hi?u cho v? umami. B??c ??t ph¨¢ n¨¤y ?? d?n ??n s? c?ng nh?n to¨¤n c?u v? v? umami l¨¤ "v? c? b?n th? n?m".
M?t trong nh?ng ngu?n umami n?i b?t nh?t l¨¤ kombu. Kombu dashi ?? ???c s? d?ng trong ?m th?c Nh?t B?n trong nhi?u th? k?, mang ??n h??ng v? ??m ?¨¤ v?i l??ng gia v? t?i thi?u v¨¤ ?¨®²Ô²µ vai tr¨° l¨¤ th¨¤nh ph?n c? b?n trong ?m th?c truy?n th?ng c?a Nh?t B?n.
Th¨¤nh ph?n umami c?a kombu ???c ph¨¢t hi?n v¨¤o n?m 1908 b?i Ti?n s? Kikunae Ikeda c?a ??i h?c Ho¨¤ng gia Tokyo. ?ng ?? h?c ? ??c v¨¤o n?m 1899 v¨¤ tr?i nghi?m ?¨® ?? c¨® t¨¢c ??ng ?¨¢ng k? ??n nghi¨ºn c?u c?a ?ng d?n ??n kh¨¢m ph¨¢ n¨¤y. ???c th¨²c ??y b?i mong mu?n n?ng cao ti¨ºu chu?n ch? ?? ?n u?ng c?a Nh?t B?n l¨ºn ngang b?ng v?i ph??ng T?y, Ti?n s? Ikeda b?t ??u ph?n t¨ªch c¨¢c h?p ch?t h??ng v? c?a kombu.
Nghi¨ºn c?u c?a ?ng ?? x¨¢c nh?n r?ng th¨¤nh ph?n ch¨ªnh t?o n¨ºn v? umami c?a kombu l¨¤ glutamate, m?t lo?i axit amin thi?t y?u cho s?c kh?e con ng??i. Ti?n s? Ikeda ??t t¨ºn cho v? th? n?m n¨¤y l¨¤ ¡°umami¡±.
Ti?n s? Ikeda ?? ???c c?p b?ng s¨¢ng ch? cho monosodium glutamate (MSG), c¨® ngu?n g?c t? l¨²a m¨¬, sau ?¨® ???c th??ng m?i h¨®a v?i t¨ºn g?i ¡°×ãÇò¾º²ÊÍÆ¼ö?¡±Lo?i gia v? mang t¨ªnh c¨¢ch m?ng n¨¤y nhanh ch¨®ng tr? n¨ºn ph? bi?n tr¨ºn to¨¤n th? gi?i v¨¤ v?n ???c s? d?ng r?ng r?i cho ??n ng¨¤y nay.
Kombu l¨¤ m?t lo?i th?c ph?m gi¨¤u ch?t Umami
Th¨¤nh ph?n | ?? ?n | H¨¤m l??ng (mg/100g) |
---|---|---|
Glutamate | Kombu (T?o b?) | 200-3400 |
Ph? mai | 180-2220 | |
B?p c?i Trung Qu?c | 40-100 | |
C¨¤ chua | 100-250 | |
M?ng t?y | 30-50 | |
B?ng ca?i xanh | 30-60 | |
Onion | 20-50 | |
Th?t l?n | 400-1700 | |
Miso | 100-700 | |
inosinate | Chicken | 150-230 |
Th?t b¨° | 80 | |
??p | 130-270 | |
C¨¢ ng? kh? | 470-700 | |
Th?t l?n | 130-230 | |
guanilat | N?m h??ng kh? | 150 |
N?m th?ng kh? | 10 |
Tham kh?o:
Kombu ch?a glutamate, m?t trong ba th¨¤nh ph?n ch¨ªnh c?a v? umami. Ngo¨¤i glutamate, c¨¢c ch?t umami quan tr?ng kh¨¢c bao g?m inosinate, c¨® trong katsuobushi (v?y c¨¢ ng? kh?), v¨¤ guanylate, c¨® trong n?m h??ng kh?. C¨¢c th¨¤nh ph?n n¨¤y ?¨®²Ô²µ vai tr¨° quan tr?ng trong vi?c t?ng c??ng h??ng v? c?a nhi?u m¨®n ?n kh¨¢c nhau.
Khi k?t h?p glutamate v¨¤ inosinate, c??ng ?? v? umami t?ng l¨ºn ?¨¢ng k?.
Hi?n t??ng n¨¤y, ???c g?i l¨¤ ¡°hi?u ?ng hi?p ??ng c?a v? umami¡±, l¨¤ m?t nguy¨ºn t?c c? b?n trong ?m th?c Nh?t B?n, n?i dashi th??ng ???c l¨¤m b?ng c? kombu v¨¤ katsuobushi.
K? t? khi ph¨¢t hi?n ra c¨¢c th? th? umami tr¨ºn l??i, nghi¨ºn c?u khoa h?c v?n ti?p t?c kh¨¢m ph¨¢ vai tr¨° c?a ba th¨¤nh ph?n umami ch¨ªnh v¨¤ c¨¢c h?p ch?t kh¨¢c g¨®p ph?n t?o n¨ºn h??ng v? c?a th?c ph?m.
B¨¤i vi?t li¨ºn quan:
C¨¢ch s? d?ng Kombu: Th??ng th?c h??ng v? c?a n¨®
Kombu kh?ng ch? ???c s? d?ng ?? l¨¤m dashi (n??c d¨´ng) nh?ng c?ng c¨® th? n?u v¨¤ th??ng th?c ri¨ºng. Sau ??y l¨¤ m?t s? c¨¢ch th??ng th?c kombu.
L¨¤m Kombu Dashi

Kombu dashi ???c bi?t ??n v?i h??ng v? tinh t? v¨¤ thanh nh?. Ch? c?n th¨ºm 1% kombu v¨¤o n??c l¨¤ ?? ?? th¨ºm v? umami d? d¨¤ng. Ngo¨¤i ra, vi?c ninh kombu c¨°n l¨¤m t?ng th¨ºm v? umami, t?o ra h??ng v? ??m ?¨¤ v¨¤ s?u s?c h?n.
So v?i dashi l¨¤m t? katsuobushi (c¨¢ ng? kh?) ho?c niboshi (c¨¢ m¨°i kh?), kombu dashi ¨ªt t?n c?ng h?n, d? ch? bi?n t?i nh¨¤. N¨® k?t h?p t?t v?i nhi?u m¨®n ?n kh¨¢c nhau, ??c bi?t l¨¤ trong c¨¢c m¨®n l?u, s¨²p miso, s¨²p trong (osuimono) v¨¤ ?m th?c Shojin (?n chay Ph?t gi¨¢o).
Nh? v? umami tinh t? nh?ng ??m ?¨¤, kombu dashi kh?ng l?n ¨¢t c¨¢c th¨¤nh ph?n kh¨¢c, r?t l? t??ng cho c¨¢c m¨®n ?n l¨¤m n?i b?t h??ng v? v¨¤ m¨´i th?m t? nhi¨ºn c?a c¨¢c nguy¨ºn li?u t??i.
N?u v¨¤ th??ng th?c: C¨¢c m¨®n ?n c¨® Kombu
Kombu l¨¤ m?t th¨¤nh ph?n dinh d??ng cao, ngon v¨¤ l¨¤nh m?nh ???c s? d?ng r?ng r?i trong n?u ?n. Nhi?u m¨®n ?n Nh?t B?n s? d?ng kombu, mang ??n h??ng v? v¨¤ k?t c?u ?a d?ng.
Iwashi no Kombu-maki (C¨¢ m¨°i cu?n Kombu)

M¨®n ?n n¨¤y bao g?m c¨¢ m¨°i ???c b?c trong kombu v¨¤ ???c c? ??nh b?ng kanpyo (d?i m??p kanpyo kh?), sau ?¨® ninh trong n??c s?t ng?t v¨¤ m?n. ??y l¨¤ m?t ph?n truy?n th?ng c?a osechi-ryori, m¨®n ?n ??c bi?t ???c d¨´ng trong l? m?ng n?m m?i c?a Nh?t B?n, trong ?¨® c¨¢ tr¨ªch ??i khi ???c d¨´ng thay cho c¨¢ m¨°i.
C¨¢ m¨°i ch?a axit inosinic, m?t th¨¤nh ph?n umami quan tr?ng kh¨¢c, h¨°a quy?n h¨¤i h¨°a v?i v? umami c?a kombu, t?o n¨ºn h??ng v? ??m ?¨¤ v¨¤ s?u l?ng h?n.
Oden

Oden l¨¤ m¨®n ?n ninh nh? ???c ?a chu?ng t? l?u c?a Nh?t B?n, g?m nhi?u nguy¨ºn li?u nh? kombu, chikuwa (ch? c¨¢), konjac (th?ch l¨¤m t? r? konjac) v¨¤ c? c?i tr?ng.
Kombu c?ng ???c s? d?ng trong n??c d¨´ng, l¨¤m t?ng h??ng v? umami c?a m¨®n ?n. ?i?u n¨¤y l¨¤m cho oden tr? th¨¤nh m?t m¨®n ?n c¨® h??ng v? v¨¤ d? ch?u, ho¨¤n h?o cho m¨´a l?nh.
Tsukudani

Tsukudani l¨¤ m?t m¨®n ?n b?o qu?n truy?n th?ng c?a Nh?t B?n ???c l¨¤m b?ng c¨¢ch ninh h?i s?n, rau ho?c c¨¢c th¨¤nh ph?n kh¨¢c trong n??c s?t ng?t v¨¤ m?n cho ??n khi th?m gia v?.
Ng??i ta n¨®i r?ng c¨® t?i 118 lo?i tsukudani, trong ?¨® kombu l¨¤ m?t trong nh?ng th¨¤nh ph?n ph? bi?n nh?t.
Ngay c? trong kombu tsukudani, c?ng c¨® nhi?u bi?n th? nh? shio kombu (kombu mu?i), kakugiri kombu (kombu th¨¢i h?t l?u) v¨¤ shiso kombu (kombu c¨® h??ng v? t¨ªa t?), m?i lo?i ??u c¨® h??ng v? v¨¤ k?t c?u ri¨ºng bi?t.
Tororo Kombu (D¨´ng ?? l¨¤m Onigiri, Udon ph? tr¨ºn b? m?t, v.v.)


Tororo kombu ???c l¨¤m b?ng c¨¢ch n¨¦n c¨¢c l?p kombu th¨¤nh kh?i v¨¤ b¨¤o th¨¤nh s?i m?ng, m?m m?i. N¨® c¨® k?t c?u m??t m¨¤ v¨¤ ch?t l??ng m?m, tan ch?y trong mi?ng.
N¨® th??ng ???c d¨´ng l¨¤m l?p ph? cho m¨¬ udon ho?c s¨²p trong v¨¤ c?ng th??ng ???c g¨®i quanh onigiri (c?m n?m) ?? t?ng th¨ºm h??ng v? v¨¤ dinh d??ng.
B¨ª quy?t c?a s? ngon mi?ng n?m ? Umami: H¨¤nh tr¨¬nh ??i m?i th?c ph?m c?a T?p ?o¨¤n ×ãÇò¾º²ÊÍÆ¼ö
Ng¨¤y nay, v? umami kh?ng ch? lan r?ng kh?p Nh?t B?n m¨¤ c¨°n tr¨ºn to¨¤n c?u. C¨¢c nghi¨ºn c?u g?n ??y ?? ch?ng minh r?ng glutamate ?¨®²Ô²µ vai tr¨° quan tr?ng kh?ng ch? trong nh?n th?c v? v? gi¨¢c m¨¤ c¨°n trong dinh d??ng v¨¤ s?c kh?e sinh l?.
H?n n?a, nhi?u lo?i th?c ph?m ???c ti¨ºu th? tr¨ºn to¨¤n th? gi?i kh?ng ch? ch?a glutamate m¨¤ c¨°n ch?a inosinate v¨¤ guanylate - ba th¨¤nh ph?n ch¨ªnh k¨ªch th¨ªch th? th? umami tr¨ºn l??i.
Th? gi?i c?a ch¨²ng ta m?t l?n n?a ?ang tr?i qua m?t cu?c chuy?n ??i ?m th?c l?n. S? gia t?ng c?a c¨¢c thi?t b? di ??ng ?? thay ??i ?¨¢ng k? th¨®i quen ?n u?ng c?a ch¨²ng ta, t? c¨¢c b?a ?n n?u t?i nh¨¤ ??n ?? ?n mang v?.
V?i s? ?a d?ng ng¨¤y c¨¤ng t?ng c?a c¨¢c nguy¨ºn li?u v¨¤ m¨®n ?n, kh? n?ng ti?p c?n th?ng tin d? d¨¤ng v¨¤ hi?u bi?t ng¨¤y c¨¤ng s?u s?c v? dinh d??ng, m?i quan h? c?a ch¨²ng ta v?i th?c ph?m ?ang ng¨¤y c¨¤ng ph¨¢t tri?n.
Ngo¨¤i ra, ph??ng ti?n truy?n th?ng x? h?i ?? cho ph¨¦p m?i ng??i chia s? c?ng th?c n?u ?n tr?c tuy?n b?t k? v? tr¨ª. Khi ch? ?? ?n u?ng tr? n¨ºn b?n v?ng h?n v¨¤ d?a tr¨ºn th?c v?t, AJI-NO-MOTO? ti?p t?c h? tr? m?i ng??i th??ng th?c nh?ng b?a ?n ngon h?n bao gi? h?t.
?? ?ng ph¨® v?i nh?ng thay ??i n¨¤y, T?p ?o¨¤n ×ãÇò¾º²ÊÍÆ¼ö ?? ??a ra ¡°Oishiku Meshiagare!¡± D? ¨¢n, t?n vinh di s?n c?a m¨¬nh ??ng th?i h? tr? c¨¢c b?a ?n d? d¨¤ng, gi¨¢ c? ph?i ch?ng v¨¤ c?n b?ng dinh d??ng m¨¤ b?n c¨® th? th??ng th?c v¨¤ chia s? m?i ng¨¤y.
¡°?n ngon!¡± Nh?ng l?i n¨®i k? di?u mang l?i ni?m vui cho m?i ng??i
Nh?ng c?u chuy?n b?n c¨® th? th¨ªch

Ph¨¢ b? huy?n tho?i dinh d??ng: Tia Rains x?y d?ng s? nghi?p c?a m¨¬nh ?? s?a ch?a nh?ng quan ni?m sai l?m v? th?c ph?m
- S?c kho? v¨¤ S? kho? m?nh
- M?c ?¨ªch
- Umami

M?t ¡°??i s? umami¡± ?ang ph¨¢t tri?n ???c truy?n c?m h?ng t? m?t chuy¨ºn gia d¨¤y d?n kinh nghi?m
- S?c kho? v¨¤ S? kho? m?nh
- M?c ?¨ªch
- Umami

dashi l¨¤ g¨¬? B¨ª m?t c?a Washoku
- S?c kho? v¨¤ S? kho? m?nh
- M?c ?¨ªch
- Umami